انتشار کتاب «رسالة الوجود فی معرفة المعبود»
انتشار کتاب «رسالة الوجود فی معرفة المعبود» از عارف بزرگ شیعه، سید حیدر آملی برای نخستین بار در انتشارات مدرسهعالی شهید مطهری
یکی از کتبی که سالها از نظر جویندگان علم مخفی مانده بود رساله «الوجود فی معرفة المعبود» است که هیچ نسخهای از آن در ایران شناسایی نشده بود و جز مطالبی که خود سید حیدر در سایر کتب خود در معرفی آن آورده هیچ اطلاعی از آن در دسترس نبود و بهکلی ناشناخته مانده بود.
تا آنکه در دورۀ اخیر و بازنگری دقیق نسخ خطی مدرسهعالی شهید مطهری توسط محققان گرامی، جناب آقای حسن قاسمی و سرکار خانم خسرودی، رساله فوق در میان یکی از نسخ خطی به شماره ۶۵۲۷ که هویت نویسنده و نام اثر نامعلوم بود شناسایی شد. این نسخه تنها نسخهای است که در ایران از این کتاب شناسایی شده و لذا منحصربهفرد محسوب میشود.
کار تصحیح و تحقیق را دکتر مهدی حاجیان از پژوهشگران دانشگاه و مدرسهعالی شهید مطهری انجام داده و حجتالاسلام دکتر مرتضی کربلایی، از فارغالتحصیلان مدرسه که سالها به تحصیل و تدریس عرفان مشغولاند بر آن مقدمهای نگاشتهاند.
سید حیدر آملی به آنچه در کتب خود میآورده اعتقادی جازم داشته و لذا آنها را مکرر بیان داشته و بر آن تأکید و اصرار میکند. بهخصوص برخی موضوعات را که مبتلا به جامعه یا اهل عرفان و سلوک میدیده در همه کتب خود تکرار کرده است. بهطور خاص، سید حیدر آملی بحث «شریعت و طریقت و حقیقت» که یکی از موضوعات جنجالی در تاریخ عرفان از ابتدا تاکنون بوده را در همه کتب خود آورده گویی بیان آن را گرهگشای فهم صحیح و کامل از دیانت و برطرفکنندۀ سوءبرداشت از عرفان میدانسته است و لذا چندین بار آن را در کتب مختلف وی میبینیم.
سید حیدر آنچه را میآورد ملهم از فیض الهی دانسته و بیان آن را وظیفه و رسالتی میداند که از سوی حقتعالی بر وی تکلیف شده است؛ گرچه مخاطب عرفان تنها افرادی خاصی هستند که از عهدۀ فهم آن برمیآیند.
رساله فی الوجود شامل یک مقدّمه و سه رکن است که در درون این سه رکن نیز مباحثی مطرح میگردد. مقدمه به بحث در باب بیان شریعت و طریقت و حقیقت میپردازد و سعی دارد ویژگیها و تمایز عرفان را بیان دارد.
عنوان رکن اول «فی بحث الوجود و اطلاقه و بداهته» است. سید حیدر آملی در این فصل با دو روش و طریق وارد میشود؛ در بخش، نخست یکی از طریق خطاب و سپس تمسک به نقلیات یعنی قرآن و سنت معصومین (ع) به این موضوع میپردازد و در بحث دوم، سعی دارد روش متکلّمین و حکما که آن را طریق برهان و معارضه و الزام میداند به موضوع بپردازد.
در رکن دوم به بحث وجوب وجود و وحدت آن وجود میپردازد
در رکن سوم، بحث ظهور و کثرت میپردازد و در «وجه» چهارم ظهور حضرت حق در مظاهر از جهت آِیات الهی قرآن و تفسیر واقعی آنها موضوع سخن است.