امکانسنجی تعزیر در جنایات مادون نفس با تأکید بر قانون مجازات اسلامی
- رشته تحصیلی
- فقه و حقوق جزا
- مقطع تحصیلی
- کارشناسی ارشد
- محل دفاع
- دانشگاه شهید مطهری (ره)
- شماره ساختمان محل ارائه
- ساختمان آموزش
- نام کلاس محل ارائه
- سالن کنفرانس
- تاریخ دفاع
- ۱۴ آذر ۱۴۰۳
- ساعت دفاع
- ۱۲:۳۰
- چکیده
-
در جنایات علیه تمامیت جسمانی، قانونگذار با استناد به مبانی فقهی، در جرائم عمدی مجازات قصاص و دیه را بهعنوان ضمانت اجرا مقرر نموده و در جرائم غیرعمدی صرفاً به دیه بسنده کرده است؛ و در برخی موارد بهطور غیرمنسجم و پراکنده، مجازات تعزیری نیز تجویز شده است. با این وجود در تمام جنایات مادون نفسی که قصاص از آنها ساقط میشود، تعزیر اعمال نمیگردد و در جنایات غیرعمدی نیز تنها برخی مصادیق خاص مشمول تعزیر قرار گرفتهاند؛ بنابراین توجه ما، بررسی نقادانه ضمانت اجرای تعزیری در جنایات مادون نفس و چالشهای ناشی از نبود رویکردی منسجم و متوازن در قانونگذاری است، لذا ابتدا به بیان شرایطی که موجب سقوط قصاص در جنایات عمدی مادون نفس میشود میپردازیم. سپس، با تحلیل ماهیت حقوقی دیه که بیشتر بهعنوان ابزار جبران خسارت مالی قلمداد شده و فاقد ماهیت کیفری محض است، به این نتیجه میرسیم که در مواقعی که قصاص منتفی میگردد و دیه بهتنهایی کفایت نمیکند، تعزیر بهعنوان جنبه عمومی مجازات میتواند مطرح شود؛ و در خصوص جنایات غیرعمدی، نقش تقصیر شدید بهعنوان یکی از مؤلفههای اساسی در تعیین مسئولیت کیفری و مجازات بررسی میشود. از اینرو، در صورتی که فردی بدون قصد مجرمانه، اما بهواسطه تقصیر و بیپروایی، موجب ایراد جنایت شود، با نقض تکالیف شرعی و قانونی، عملی حرام مرتکب شده و ممکن است بتوان فرد مرتکب را وفق قاعده «التعزیر لکل عمل محرم»، مستحق تعزیر دانست. در نتیجه بهمنظور افزایش انسجام و عدالت در نظام کیفری، لازم است قانونگذار با اتخاذ رویکردی واحد، تمامی جنایات مادون نفس را بهطور جامع پوشش دهد تا کیفرگذاری تعزیری با رویکردی عادلانه صورت پذیرد.
-
واژگان کلیدی: تعزیر، جنایت، جراحت، سیاست کیفری، قصاص، دیه، کیفر، مادون نفس.
- Abstract
-
In crimes against physical integrity, the legislator, based on Islamic jurisprudence, has prescribed the punishments of qisas (retribution) and diyyah (blood money) as enforcement measures for intentional offenses, while for unintentional crimes, it has merely sufficed with diyyah. Additionally, in certain cases, scattered and inconsistent applications of discretionary punishments (ta’zir) have been introduced. However, in all bodily harm crimes where qisas is not applicable, ta’zir is not imposed, and in unintentional crimes, only specific cases are subject to discretionary punishments. Therefore, our focus lies on critically examining the discretionary enforcement mechanisms in crimes against bodily integrity and the challenges arising from the absence of a coherent and balanced legislative approach. To this end, we first address the conditions that lead to the nullification of qisas in intentional bodily harm crimes. Subsequently, by analyzing the legal nature of diyyah, which is largely regarded as a means of financial compensation rather than a purely criminal punishment, we conclude that in instances where qisas is not applicable and diyyah alone is insufficient, ta’zir can serve as a public punitive measure.Furthermore, regarding unintentional crimes, the role of severe negligence as a key factor in determining criminal liability and punishment is examined. In situations where an individual, without criminal intent but through negligence or recklessness, causes bodily harm, they violate both legal and religious obligations. Such an act, being prohibited, may render the perpetrator subject to ta’zir in accordance with the principle: "al-ta’zir li kull ‘amal muharram" (discretionary punishment for every prohibited act).Thus, to enhance coherence and justice within the criminal justice system, it is essential for the legislator to adopt a unified approach that comprehensively addresses all crimes against bodily integrity, ensuring that discretionary punishments are administered with fairness and consistency.
-
Key words: ta’zir, crime, injury, criminal policy, retribution, retribution, punishment.