در این­ پایان‌نامه به­ بررسی­ و مقایسه جایگاه ماهیت بدون وجود در نظام فلسفی ابن­‌سینا، ثابتات ازلی معتزله و اعیان ­ثابته ابن ­عربی می‌پردازیم. از نظر ابن‌سینا ماهیت من حیث هی، نه موجود است و نه معدوم. ظاهر امر این است که چنین ماهیتی مستقل از وجود منشأ اثری نیست؛ اما شواهد گوناگونی در آثار ابن‌سینا در باب شأنی‌ات مستقل ماهیت از وجود به چشم می‌خورد. گروهی از معتزله نیز برای حل مسئله علم خدای متعال قبل از ایجاد، نظریه ثابتات ­ازلی را مطرح کرده‌اند. این ثابتات در برگیرنده‌ی موجودات و معدومات ممکن می‌شوند. همچنین این ثابتات متعلق علم خدای متعال قرار می‌گیرند، عارفی چون ابن ­عربی نیز نظریه اعین ثابته را از دیدگاه ثابتات­ ازلی معتزله الهام گرفته است؛ اگرچه که در برخی مواقع دیدگاه خود را متمایز از دیدگاه معتزله بدون بیان وجوه مایز ذکر می‌کند به نظر می‌رسد این سه ­دیدگاه دارای شباهت‌هایی چون: تقرر و ثبوت ماهیت بدون وجود خارجی، تشابه برخی از ادله‌ی معتزله با عرفا، ثبوت معدومات ممکن در معتزله و شیئیت ثبوت اعیان­ ثابته­ و تفاوت‌هایی ­چون: عدم اتصاف ماهیت فی حد نفسه به وجود یا عدم در دیدگاه ابن‌سینا و اتصاف ماهیت به وجود وعدم در دیدگاه معتزله و عرفا اگرچه این ماهیت معدوم می‌تواند دارای ثبوت باشد، اشاره کرد؛ اما تفاوت دیگر، در کارکردها است.

که می‌توان به دارای اثر خواندن ماهیت بدون وجود در فلسفه ابن‌سینا و کارکردهای دیگری چون: قضا و قدر، سرالقدر و... در عرفان اشاره ­کرد؛ که در راستای این پایان‌نامه، مطالبی مانند: کلی طبیعی، شواهد استقلال ماهیت از وجود، نظریه ثابتات ازلی، ادله ابن­ عربی بر اثبات اعیان­ ثابته و... را می‌توان از مباحث مقدماتی این پایان‌نامه به شمار آورد؛ و نیز مطالبی چون: رابطه‌ی اعیان­ ثابته با ثابتات­ ازلی و نگاه فلاسفه به اعیان ثابته ابن عربی و ادله‌ی هریک از این سه دیدگاه و ارزیابی تفاو‌ت‌ها و شباهت‌های آن‌ها، بحث‌های اصلی این پایان‌نامه می‌باشند.