عنوان پایان‌نامه

گونه‌های دین‌ورزی بر اساس آرای سید حیدر آملی و عبدالکریم سروش



    دانشجو - در تاریخ ۲۰ بهمن ۱۴۰۰ ، به راهنمایی ، پایان نامه با عنوان "گونه‌های دین‌ورزی بر اساس آرای سید حیدر آملی و عبدالکریم سروش" را دفاع نموده است.


    رشته تحصیلی
    کلام اسلامی
    مقطع تحصیلی
    دکترای تخصصی
    محل دفاع
    دانشگاه شهید مطهری(ره)
    تاریخ دفاع
    ۲۰ بهمن ۱۴۰۰

    چکیده

    چهارده قرن پیش، پیامبر اسلام (ص)، دین اسلام را به جامعه‌ی بشری عرضه کردند. بعدها، این دین مورد تأمل دین­شناسان قرار گرفت و برخی از آنان دست‌کم آن را به سه لایه تقسیم کردند و سه لایه بودن آن را گاه به خودِ دین نسبت دادند و گاه به دین‌ورزانی که متدین به آن دین بودند. موضوع مورد پژوهش، به رویکرد دو تن از این شخصیت‌ها پرداخته است که هر یک در فضای تاریخی و فکری متفاوت زیسته‌اند.

    یک شخصیت، سید حیدر آملی است که برای دین، مراتب سه‌گانه‌ی «شریعت»، «طریقت»، و «حقیقت» را برمی‌شمرد و به ترتیب، آن‌ها را برای مبتدیان، متوسطان، و منتهیان در نظر می‌گیرد. شخصیت دیگر، عبدالکریم سروش است که گونه‌هایی از دین‌ورزی را عرضه می‌کند که با گونه‌های دین‌ورزی ارائه شده توسط سید حیدر، تمایزها و تشابهاتی دارد. سه‌ گونه دین‌ورزی مورد توجه سروش عبارت‌اند از: «مصلحت­‌اندیش»، «معرفت‌اندیش» و «تجربت­‌اندیش».

    این دو اندیشمند دینی، هر دو معتقدند که دین واحد الهی، ذو ‌مراتب است و به ‌مقتضای تنوع شخصیت و ظرفیت ادراکی اذهان بشری و نگرش آن‌ها به دین، گونه‌های دین­ورزی رقم می‌خورد. اما آنچه در مقایسه‌ی میان آرای این دو متأله می‌توان بدان استناد کرد، یکی فضای‌ فکری، و دیگری اختلاف در رویکرد آن‌هاست. سروش و سید حیدر، در بسیاری از خصوصیات دینی، فکری و فرهنگی، خط‌مشی واحدی دارند. یعنی اعتقاد به خدا و توحید، پیامبران الهی، اسلام و اصول و فروع آن، قرآن و مذهب شیعه‌ی اثناعشری، باعث تشابه آرای آنان در گونه‌های دین‌ورزی شده است؛ اما آنچه اندیشه‌های سروش را از سید حیدر، در بحث دین­ورزی متمایز می‌کند، تفاوت رویکرد و مبانی آن‌هاست. سروش رویکرد اجتماعی مبتنی بر دنیای مدرن را محور ارزیابی محتویات دین و اصناف دین‌ورزی قرار می­دهد، درحالی­‌که سید حیدر به مقتضای رویکرد سنت عرفانی به محتویات دین و مراتب آن می‌پردازد و گونه‌های دین‌ورزی را بر اساس آن‌ها تبیین می‌کند.

    کلیدواژه‌ها: ظاهر و باطن دین شریعت حقیقت