از نظر برخی سنت‌های فلسفی و عموم سنت‌های عرفانی، آدم و عالم ذو مراتب هستند. انسان موجودی دارای دو بعد جسمانی و روحانی، و عالم حداقل دارای دو مرتبه است. در چنین سنت‌هایی بر این باورند که بعد روحانی انسان می­تواند به مراتب بالا هستی سفر ‌کند. این سنت­ها هر یک به طریقی این سفر معنوی را بیان می‌کنند. ما در میان این سنت­ها به دو سنت عرفان اسلامی و افلاطونی نظر داریم.

در سنت عرفان اسلامی، اسفار معنوی به دو صورت «مقامات» و «اسفار اربعه» مطرح شده­ است. در این پایان نامه ابتدا مقامات و سپس به بیان اسفار اربعه می‌پردازیم. پس ازآن، میان این دو نوع سیر، مقایسه‌ برقرار کرده و مشخص می‌شود تا چه حد با یکدیگر همپوشانی دارند. عرفا به طور کلی، اسفار اربعه را اینگونه معرفی کرده‌اند: در سفر اوّل، سالک از خلق به حق سفر می­کند، غیر در نظر او مستهلک می­شود و ذات احدیت را بدون ملاحظه تعیّنات شهود می­نماید. در سفر دوم، سالک در حق سیر کرده و أسماء حسنای الهی را مشاهده می­کند و به آنها متجلی می‌شود. در سفر سوم، سالک از حق به خلق سفر نموده و حق را ظاهر در خلق و خلق را باقی به بقای حق می­یابد. در سفر چهارم، سالک در میان خلق با مصاحبت حق سیر کرده و پیام حق تعالی را به مظاهر امکانی ابلاغ می­نماید.

 در سنت افلاطونی، که در آن به بررسی آرای افلاطون و فلوطین پرداخته می‌شود، سفر معنوی مراتب دوگانه (عالم محسوس و معقول) یا سه­گانه (اقانیم ثلاثه) دارد. افلاطون قائل است، انسان توانایی دارد در سیر صعودی از عالم محسوس به بالاترین مرتبه عالم مثل صعود کند و سپس در سیر نزولی بازگردد و دیگران را راهنمایی نماید. فلوطین نیز معتقد است، انسان می­تواند از عالم محسوسات رهیده و به عالم معقول راه یابد، در مرتبه بعد از عالم معقول نیز گذر کرده و با احد متحد می­شود، سپس طی سیر نزولی به عالم محسوس باز می­گردد.

در یک جمع‌بندی، می‌توان گفت: دو سفر اول در دو سنت عرفانی و افلاطونی با اختلافاتی که در نگاه به برترین مراتب هستی دارند امکان تطبیق وجود دارد. در سفر سوم به دلیل آنکه نکته صریحی در مورد سیر نزولی از مثال خیر یا اقنوم احد ذکر نشده است،کمتر امکان تطبیق وجود دارد و در سفر چهارم میان سنت عرفان اسلامی و سنت افلاطونی می‌توان قائل به تطبیق شد.