رفتار منصفانه نسبت به بزه دیده در نظام حقوقی ایران و اسناد بینالمللی
- رشته تحصیلی
- فقه و حقوق جزا
- مقطع تحصیلی
- دکتری تخصصی PhD
- محل دفاع
- دانشگاه شهید مطهری (ره)
- تاریخ دفاع
- ۱۲ شهریور ۱۳۹۲
- دانشجو
- محمد ساریخانی
- استاد راهنما
- دکتر محمدعلی اردبیلی
- استاد مشاور
- دکتر علیحسین نجفی ابرندآبادی, عبدالعلی توجُّهی
- چکیده
-
گستردگی مفهوم رفتار منصفانه موجب شده است که برداشتهای متفاوتی از آن به عمل آمده و کردارهای ویژهای انصاف گونه تلقی شوند؛ اما رفتار منصفانه با بزه دیده در بردارنده دو گونه حق است.
کرامت انسانی به عنوان مهمترین جلوه از رفتار منصفانه نخستین حقی است که در این وادی میتوان برای بزه دیده مجسّم کرد. ازآنجاکه این حق فراگیر در شمار بنیادیترین ارزشهای حقوق بشر شناخته میشود، بنابراین شریان حیاتی آن را باید در اسناد حقوق بشری یافت. از میان سندهای مختلفی که در بستر نظام بینالمللی حقوق بشر پدیدار گشتهاند، منشور بینالمللی حقوق بزه دیدگان بیشترین ملاکهای کرامتمندی را برای آنان فراهم نموده است.
«جبران» دومین حقی است که از رفتار منصفانه بازتاب یافته و بر بزه دیده متجلی میشود. بر پایه این حق، بزه دیده میتواند برای انواع مختلف زیانهای مورد تصوری که ممکن است متحمل آنها شود، از آسیبهای بدنی و روانی گرفته تا خسارتهای مادی و معنوی، با استفاده از شیوههای گوناگون جبران به حقوق تضییع شدهاش دست یابد. از این درگاه به عنوان یک اصل خدشهناپذیر، بایسته است که فعل زیانبار توسط عامل به وجود آورنده آن یعنی بزهکار پاسخ داده شود؛ ولی هرگاه به عللی چون عدم دسترسی یا شناسایی و ناتوانی او، عمل جبران تحقق نیابد، شایسته است، دولت، حمایتگرایانه، امکانات ترمیم را فراهم نماید.
بدیهی است در راستای دستیابی بزه دیده به دو حق پیشگفته، علاوه بر استفاده از رهنمودهای اسناد جهانی و منطقهای، بهرهگیری از مقررات نظام حقوقی ایران راه گشا خواهد بود؛ هرچند ساز و کارهای ارائه شده آنان با کاستیهایی روبرو بوده که نیازمند بازنگری و بروزرسانی است.