نقد انگاره اسلام پژوهان غربی درباره تأثیر مکتب گنوسی بر آموزههای شیعه اثنی‌عشری
- رشته تحصیلی
- کلام اسلامی
- مقطع تحصیلی
- دکتری تخصصی PhD
- محل دفاع
- دانشگاه شهید مطهری (ره)
- تاریخ دفاع
- ۱۹ آذر ۱۳۹۶
- دانشجو
- دکتر سید رضا قائمی رزکناری
- استاد راهنما
- دکتر رسول رسولی‌پور, دکتر عطیه زندیه
- استاد مشاور
- دکتر محمدتقی سبحانی
- چکیده
-
مکتب گنوسی مجموعه‌ای از نحله‌های دینی مربوط به قرون اولیه میلادی و پیش از آن در خاورمیانه است که گرایشات باطنی و توجه به معرفت درونی به‌عنوان عامل رستگاری، حلقه وصل آن‌هاست. مکتب هرمسی، فیثاغوری و فلسفه افلاطونی بیشتر بر آن تأثیرگذار بوده و نوافلاطونیان بیشتر از آن‌ها تأثیر گرفتهاند.
این تفکر در طول قرون بر ادیان بزرگ دنیا چون مسیحیت، یهودیت، آیین زرتشتی، مانویت و مندائی تأثیر گذاشته و سبب به وجود آمدن فرقه‌هایی باطنگرا در آن‌ها شده است.
در دین اسلام نیز تأثیرات این مکتب را بر گروه‌هایی با تفکرات باطنی مشاهده میکنیم که به جهت نوع آموزه‌هایش، رواج آن در میان غلات شیعه را بیشتر شاهد هستیم.
این ارتباط نزدیکی فکری میان غلات شیعه و تعالیم مکتب گنوسی باعث شده است تا بسیاری از اسلام‌شناسان غربی، بعضی آموزههای شیعه اثنی عشری چون امامت، مهدویت و عقاید مرتبط با آن‌ها را تحت تأثیر مکتب گنوسی و تشیع را تطور یافته و غربال شده همان تفکر بدانند.
این پژوهش درصدد است با استفاده از نکات روشی و بحث‌های محتوایی و بر پایه تاریخ، حدیث و کلام، نادرستی این ادعا را به اثبات رساند که شیعه جریانی اصیل در درون دین اسلام است که آموزههای خود را از منبع الهی وحی دریافت کرده است نه تطور یافته اندیشه‌ها و مکاتب گذشته. روش کار در این نوشتار نیز بر اساس جمع‌آوری اطلاعات کتابخانه‌ای و نظریه‌پردازی و نتیجه‌گیری از آن‌هاست.
- Abstract
-
Gnosticism is a combination of religious sects related to early centuries A.D and before then in the Middle East. Having inward tendencies and regarding inner knowledge as the only way of redemption put them in one circle.
During centuries, this thought has influenced some main religions of the world such as Christianity, Judaism, Zoroastrianism, Manitoba and Mandaeans and caused them the existence of inside-oriented denominations.
We see the impacts of this thought on some of inside-oriented sects of Islam too. It is more seen in Shi'a Gholat because of the type of it's teaching to that of theirs.
This close relation in thoughts between Shi'a Gholat and the teachings of Gnostic school has caused many western Islamologists think of twelver Shiite teachings like Imamate and Mahdism and their related beliefs are influenced by Gnosticism and thus Shi’ism is the evolved and sieved version of that thought.
This research is to reject this idea by using methodological points and content discussions based on history, tradition, and theology.
KeyWords: Gnosticism, Western Islamologists, Shi'a Gholat, twelver Shi’ism, Critique.