نظریه ادراکات اعتباری و حسن و قبح علامه طباطبایی و تأثیر آن در اندیشه کلامی ایشان
- رشته تحصیلی
- فلسفه و حکمت اسلامی
- مقطع تحصیلی
- کارشناسی ارشد
- محل دفاع
- دانشگاه شهید مطهری (ره)
- تاریخ دفاع
- ۰۲ مهر ۱۳۹۲
- چکیده
-
نظریه ادراکات اعتباری نظریه‌ای فلسفی و معرفت‌شناختی است که از آراء خاص و ابتکاری علامه طباطبایی محسوب می‌شود. در این نظریه، با تمایز ادراکات حقیقی از ادراکات اعتباری، چیستی اعتبار، ویژگی‌ها و اقسام آن، نحوه ارتباط اعتباریات با حقائق و نحوه حصول این ادراکات معرفی می‌شود. «حسن و قبح» یکی از اعتبارهای عملی است که علامه در این نظریه به آن پرداخته است. در پرتو نظریه ادراکات اعتباری، ماهیت حسن و قبح و نحوه حصول آن در ذهن انسان معنای تازه‌ای می‌یابد. در این راستا حسن و قبح اعتباری نسبت به طبع فاعل معنا می‌یابد. همچنین در فرآیند صدور فعل، میان مرحله تصور فعل و تحقق فعل، «باید اعتباری» و تصویب حسن فعل، وجود دارد.
حسن و قبح اعتباری دارای چهار لازمه کلامی-تفسیری است. اول اینکه علم کلام، علمی اعتباری است. دوم اینکه حسن و قبح عقلی و شرعی، هر دو مردود است. سوم اینکه مصلحت و مفسده اعتباری است که ریشه در امور حقیقی دارد. برای مصون ماندن همه ادراکات از ویژگی تغییر، تغییر به ادراکات اعتباری مستند می‌شود؛ بنابراین چهارمین لازمه این است که در جهت پایبند ماندن به ویژگی تغییر در حسن و قبح به عنوان یک اعتبار و حفظ ثبات برخی حسن و قبح‌ها، حسن و قبح به دو دسته ثابت و متغیر تقسیم می‌شود، چهار اصل اخلاقی عفت، شجاعت، علم، عدالت و فروع آن ثابت، مطلق و دائمی‌اند و سایر اصول اخلاقی متغیر، نسبی و موقت‌اند.