پیوند هستی و معرفت به روشنی در مسئله ارتباط علم و عمل صورت گرفته است. پژوهش حاضر به دنبال تبیین نسبت آن دو بر اساس آراء دو فیلسوف بزرگ مشایی، ارسطو و ابن­سینا و بیان تأثیرات آن در فلسفه ایشان است. خاستگاه بحثی اساسی در فلسفه اخلاق که به نظریه تناظر معرفت و فضیلت مشهور است، به همراه تحلیل ارسطو از آن و دلایل مخالفت وی با این نظریه پس از بیان کلیات و معنای علم و عمل، در پژوهش حاضر مورد بررسی قرار گرفته است.

 مهم­ترین بخش این پژوهش نسبت علم و عمل در انسان است؛ ارسطو و ابن­سینا بر اساس عقل عملی و آراء جزئی حاصل از آن، که باعث انگیزش و شوق به عمل می­گردد، این نسبت را تبیین می­نمایند؛ ارتباط میان قوای مدرکه و محرّکه در انسان، به وسیله همین عقل عملی توصیف گشته است. تحلیل دو فیلسوف از سعادت در انسان نیز که بر طبق آن، عقل و ادراکات عقلانی نقش ویژه­ای در حصول آن ایفا کرده­اند، دیدگاهی است برخاسته از مبانی فلسفی ایشان که کیفیت آن در پژوهش حاضر بررسی شده است. مبانی ارسطویی در این بحث تأثیری اساسی در شکل­گیری افکار ابن­سینا داشته است و به تبع، برخی منابع مجعول نیز در این میان مؤثر واقع شده ­اند.

کاربرد متفاوت اصطلاح «عقل» همچنین مسئله چگونگی خلقت، دیدگاه ارسطو و   ابن­سینا را درباره خداوند، عقول و افلاک نیز متمایز می­سازد. تأثیرپذیری شیخ از فلسفه یونان و نواندیشی وی در توضیح پیدایش خلقت نسبتی نو میان علم و عمل ایجاد کرده است که این نوشتار به توصیف و تحلیل آن نیز پرداخته است.