تبیین قاعدهٔ فقهی «کُلُّ شَئٍ لا یُعلَمُ اِلّا مِن قِبَل ِ مُدّعیهِ یُسمَعُ قَولُه ُفِیه» و کاربرد آن در حقوق ایران
شماره مجلد: ۴ | دوره ۲/ شماره 2 – پاییز و زمستان ۱۳۹۸ کد مقاله: ۲۱ صفحه: ۶۹ - ۴۹
چکیده:
قاعده «کلُّ شیٍ لا یُعلَمُ اِلّا مِن قِبَلِ مدَّعیه یُسمَعُ قَولُهُ فِیه» که به اختصار قاعده «ما لایعلم» گفته می‌شود، از جمله قواعد فقهی است که در هنگام طرح بعضی دعاوی با شرایط خاص به کار می‌آید و باعث حل دعاوی مختص به خود می‌شود.
موضوع برخی از دعاوی به علت مخفی بودن، برای کسی جز شخص مدعی قابل اطلاع نیست، لذا ارائه دلیل در دادگاه برای این موضوعات ممکن نیست. قاعده مذکور در این‌گونه دعاوی به‌کارآمده و راه‌حل این دعاوی را در پذیرش سخن مدعی بدون درخواست دلیل از او می‌داند. این قاعده بنا بر مستندات مختلفی که دارد، قاعده‌ای است ثابت‌شده که مورد استناد اهل‌بیت (علیهم‌السلام) و فقهای اسلام بوده و در کتب مختلف فقهی به آن اشاره‌شده است.
کاربردهای مختلف این قاعده را می‌توان در ابواب مختلف حقوق مدنی و کیفری مشاهده کرد. به‌عنوان‌مثال، قاعده مذکور در حقوق مدنی در باب نکاح، امور مختص به زنان مثل عادت ماهانه، در بحث پرداخت دیون متعدد و در حقوق کیفری و در بحث عدم اثبات زنا، تأثیرگذار می‌باشد.
کلمات کلیدی : قاعده، قاعدهٔ فقهی، دعوی، لا یُعلَم، پذیرش سخن مدعی، دلیل.