تبیین قاعدۀ فقهی «کُلُّ شَئٍ لا یُعلَمُ اِلّا مِن قِبَلِ مُدّعیهِ یُسمَعُ قَولُه ُفِیه» و کاربرد آن در حقوق ایران
شماره مجلد: ۲ | دوره ۱، شماره ۲ – تابستان ۱۴۰۳ صفحه: 44 – 23
نویسنده: سید امید موسوی ایرائی/ سید محمدصادق موسوی
چکیده:
قاعدۀ «کلُّ شیٍ لا یُعلَمُ اِلّا مِن قِبَلِ مدَّعیه یُسمَعُ قَولُهُ فِیه» که به اختصار قاعدۀ «ما لایعلم» گفته می‌شود، از جمله قواعد فقهی است که در هنگام طرح بعضی دعاوی با شرایط خاص به کار می‌آید و باعث حل دعاوی مختص به خود می‌شود.
موضوع برخی از دعاوی به علت مخفی بودن، برای کسی جز شخص مدعی قابل اطلاع نیست، لذا ارائۀ دلیل در دادگاه برای این موضوعات ممکن نیست. قاعدۀ مذکور در این‌گونه دعاوی به کار آمده و راه‌حل این دعاوی را در پذیرش سخن مدعی بدون درخواست دلیل از او می‌داند. این قاعده بنا بر مستندات مختلفی که دارد، قاعده‌ای است ثابت‌شده که مورد استناد اهل‌بیت (ع) و فقهای اسلام بوده و در کتب مختلف فقهی به آن اشاره شده است.
کاربرد‌های مختلف این قاعده را می‌توان در ابواب مختلف حقوق مدنی و کیفری مشاهده کرد. به عنوان مثال، قاعدۀ مذکور در حقوق مدنی در باب نکاح، امور مختص به زنان مثل عادت ماهانه، در بحث پرداخت دیون متعدد و در حقوق کیفری و در بحث عدم اثبات زنا، تاثیرگذار می‌باشد.
کلمات کلیدی : قاعده، قاعدۀ فقهی، دعوی، لا یُعلَم، پذیرش سخن مدعی، دلیل.